Антарктида музлари остида 332 та улкан сувости каньонлари топилди

Барселона университети ва Корк университет коллежининг халқаро олимлар жамоаси Антарктиданинг сувости каньонларининг энг батафсил каталогини тузди. Бу ҳақдаги тадқиқот “Marine Geology” журналида чоп этилди.

Қайд этилишича, унда 332 та улкан сувости каньонлари аниқланган, улардан баъзиларининг чуқурлиги 4000 метрдан ошади.

Янги хариталаш олдинги тадқиқотларга қараганда беш баробар кўпроқ каньонларни аниқлади. Музлик кучлари ва кучли чўкинди оқимлари натижасида ҳосил бўлган бу улкан сувости водийлари озуқа моддаларини ташиш ва глобал иқлимга таъсир қилишда асосий роль ўйнайди.

Антарктиданинг сувости каньонлари дунёнинг бошқа қисмларидаги каньонларга ўхшайди, аммо қутб музининг узоқ муддатли таъсири туфайли улар каттароқ ва чуқурроқдир.

Тадқиқот Шарқий ва Ғарбий Антарктида каньон тизимлари ўртасидаги ажойиб фарқларни аниқлади. Шарқий Антарктида каньонлари доимий музлик фаоллиги шароитида узоқ муддатли ривожланишни кўрсатувчи U шаклидаги кесма билан мураккаб, тарвақайлаб кетган тузилиш билан тавсифланади.

“Энг таъсирчан каньонлар Шарқий Антарктидада жойлашган. Бу тизимлар кўпинча қитъа шельфининг чеккасидаги бир нечта чўққилардан бошланиб, битта асосий каналга бирлашади”, дейилади тадқиқотда.

Аксинча, Ғарбий Антарктида каньонлари қисқароқ ва тикроқ бўлиб, кесма V шаклида бўлади. Ушбу морфологик фарқ Шарқий Антарктика муз қатламининг олдинги шаклланиши назариясини қўллаб-қувватлайди.

Топилган каньонлар чуқур океан ва континентал шельф ўртасида сув алмашинувини осонлаштиради, бу эса совуқ сувнинг глобал океан айланишининг асоси бўлган Антарктида туб сувини ҳосил қилишига имкон беради.

Аммо каньонлар иссиқроқ сувларни қирғоқ чизиғига йўналтиради, бу эса муз токчаларининг эришига олиб келади.

“Токчалар заифлашганда ёки қулаганда, континентал музлар денгизга тезроқ оқиб тушади ва бу глобал денгиз сатҳининг кўтарилишига бевосита ҳисса қўшади”, деб огоҳлантирмоқда тадқиқотчилар.

Бу кашфиёт Жанубий океаннинг халқаро батиметрик харитаси, 2-версия, пиксель бошига 500 метр ўлчамли – аввалги хариталарга қараганда тўрт баробар аниқроқ бўлган ҳолда амалга оширилди. Олимлар, шунингдек, каньонларни аниқлашнинг ярим автоматлаштирилган усулини ва морфометрик параметрларни ҳисоблаш учун махсус ГИС скриптини ишлаб чиқди.

Тадқиқотчиларнинг таъкидлашича, ҳозирги иқлим моделлари бу каньонларда содир бўлаётган мураккаб жараёнларни ҳисобга олмайди, бу эса иқлим ўзгариши прогнозларининг аниқлигини чеклайди. Иш муаллифларининг фикрича, глобал исиш оқибатларини ишончлироқ башорат қилиш учун денгиз тубини хариталашни давом эттириш ва иқлим моделларини такомиллаштириш зарур.