3 аср олдин Кариб денгизи тубига чўккан афсонавий хазина топилди – ОАВ

3 аср муқаддам Британия қироллиги денгиз флоти Испания “тожи”га даҳшатли зарба берган – Кариб денгизи тубига олтин, кумуш ва зумрадларга тўла ҳарбий кема чўктирилган. Тадқиқотчилар унинг сўнгги манзили ҳақида энг аниқ далиллар топилганини даъво қилмоқда. Бу ҳақда “The Times” хабар берди.

Маълум бўлишича, 1707 йил охирларида бир гуруҳ перулик савдогарлар ва расмийлар Испания ғазнасига юборилиши керак бўлган хазина билан Панаманинг шимолий соҳилидаги Портобелога йўл олган. У ерда улар Испаниянинг “Tierra Firme” флотига қўшилган. Бу флот Жанубий Америка ва Иберия яримороли ўртасида қироллик бойликларини ташиш бўйича монополь ҳуқуққа эга бўлган ва Сан-Хосе номли кема борти томонидан бошқарилган.

Портобелодан сузиб чиққанидан сўнг галеон ва унинг ҳамроҳлари британиялик адмирал Чарльз Уэйгер бошчилигидаги эскадра томонидан ҳужумга учраган. Британия қуролларидан берилган зарбалар Сан-Хосе корпусини ёриб юборган ва кучли портлаш содир бўлиб, кема денгиз тубига ғарқ бўлган.

2015 йилда Колумбия ҳарбий-денгиз кучлари ўша галеон бўлиши мумкин бўлган бир қолдиқни аниқлаган. Аммо унинг айнан Сан-Хосе экани ҳали расмий тарзда тасдиқланмаган.

Янги тадқиқотда чўккан кеманинг хазинасини чуқур таҳлил қилиш учун илғор сувости технологияларидан фойдаланилган. Масофадан бошқариладиган сувости қурилмаси ёрдамида олимлар кеманинг орқа қисмида сочилиб ётган тангаларнинг юқори аниқликдаги суратларини олган.

Тангаларнинг батафсил 3D реконструкцияси уларнинг қўлда зарб қилинганини кўрсатмоқда. Шунингдек, улар Кастилия ва Леоннинг гербларини ҳамда 1707 йилги зарб санасини аниқ акс эттирмоқда. Тафсилотлар бу тангалар Перудан келганини англатади. Бундан ташқари, Кангхи даврига (1662-1722) мансуб Хитой чинни буюмлари ҳамда 1665 йилга оид ёзувлар бор қуроллар ҳам бу кеманинг XVIII аср бошларида чўкканини кўрсатади.

“Ушбу далиллар тўплами Сан-Хосе галеони эканини тасдиқлайди. 1707 йилда Лима зарбхонасида тайёрланган тангаларнинг топилиши кеманинг XVIII аср бошларида “Tierra Firme” йўналишида ҳаракатланганига ишора қилади. Ушбу тавсифга мос келадиган ягона кема – бу Сан-Хосе галеонидир”, дейди Колумбия Ҳарбий-денгиз кадрлар мактаби ва Антропология ҳамда Тарих миллий институтининг етакчи тадқиқотчиси Варгас Ариса.

Лима шаҳрида зарб қилинган бу тангалар Перу бўйлаб йиғилган улкан қироллик хазинасининг бир қисми бўлган. Бу хазина Анд тоғларидан олинган олтин, кумуш, зумрадлар, Панамадан олинган марваридлар ва эҳтимол, олмосларни ҳам ўз ичига олган. Буларнинг бари Испанияга етказилиши керак бўлган, бироқ Британия ҳужуми бунга йўл қўймаган.

Сан-Хосе кемасининг юклари Испаниянинг Британия, Австрия ва Нидерландия қаршисидаги мудофаасини молиялаштириш учун мўлжалланган. Бироқ бу юк афсонавий “арвоҳга” айланган, асрлар давомида миш-мишлар, тахминлар ва хусусий мулк ҳуқуқлари устидаги халқаро ҳуқуқий тортишувларга сабаб бўлган.

Кема топилганига ўн йил бўлган бўлса-да, Колумбия ҳукумати ҳозиргача унинг юкларини олиб чиқишни рад этиб келмоқда.

“Antiquity” журналида чоп этилган мақолада Варгаc Ариса ва унинг ҳамкасблари археологик таҳлил энди бошланаётганини айтади.

“Бу топилма сувости археологик ҳудудни ўрганиш ва мустамлака давридаги денгиз савдоси ҳамда йўналишларини чуқурроқ англаш учун ноёб имкониятни тақдим этади. Бу узоқ муддатли лойиҳа учун фақат биринчи қадамдир. Дастлабки босқичда ҳеч қандай объектни олиб чиқиш ёки қазиш режалаштирилмаган, фақат бутун майдон тўлиқ тавсифланмагунча кузатувлар олиб борилади”, деб ёзади улар.

Агар хазина тасдиқланса ва сув юзасига чиқарилса, ҳуқуқий кураш муқаррар бўлади. Ҳам Колумбия, ҳам Испания Сан-Хосе кемаси ва унинг юкига даъво қилмоқда, маҳаллий халқлар эса хазина уларнинг аждодлари томонидан қазиб олингани боис компенсация олиш ҳуқуқига эгалигини даъво қилади.

Американинг Sea Search Armada қутқарув компанияси ҳам улушга даъвогар бўлиб, кема қолдиғини айнан улар аниқлагани ва Колумбия ҳукуматига бу ҳақда хабар бергани эвазига хазинадан ярми уларга тегишига келишилганини иддао қилмоқда.

Галеон чўккан вақтда унга 200 тоннагача олтин, кумуш ва ишлов берилмаган қимматбаҳо тошлар юкланган бўлган. Замонавий баҳолашга кўра, бу хазинанинг қиймати 17 миллиард долларгача етиши мумкин.

Маълумот ўрнида, галеон – XV-XVIII асрларда Испания ва Португалияда кенг фойдаланилган катта, кўп палубали, парусли ҳарбий ва савдо кемаси.